jailbreak (ios) ne demek?

Jailbreak, Apple'ın mobil cihazlarındaki iOS, iPadOS ve TvOS işletim sisteminde bulunan kısıtlamaların kaldırılması amacıyla yapılan erişim işlemidir. İsmi İngilizce kökenli olup, "hapisten kaçış, zincirleri kırma" anlamlarına gelmektedir. Apple cihaz kullanıcılarına normal şartlarda izin verilmeyen eylemleri gerçekleştirme olanağı sunar. Android işletim sistemli cihazlara yapılan kök erişim izni (root) ile karşılaştırılabilir.

Jailbreak gayriresmî bir işlemdir ve yöntemleri topluluk tarafından geliştirilmektedir. Jailbreak işlemi Amerika Birleşik Devletleri'nde yasal olmakla beraber, Apple bu işlemin bir "garanti ihlali" sebebi olduğunu duyurmuştur.¹

Jailbreak'in kullanım amaçları

iOS işletim sistemi, Android'e kıyasla kişiselleştirme ve yönetim bakımından daha kısıtlıdır. Android işletim sisteminde arayüz modifikasyonları için (duruma göre) kök erişimi dahi gerekmezken, iOS'ta arayüzün kişiselleştirilmesi kısıtlandırılmıştır. Jailbreak işlemi ile kullanıcı Apple cihazının arayüzünde modifikasyonlar yapabilir, cihazı daha kapsamlı bir şekilde kontrol edebilir ve cihaza yazılımsal olarak normalde sağlanmayan özellikler ekleyebilir.

Jailbreak aracılığıyla kullanıcılar cihazlarına normalde iOS resmi uygulama mağazası Apple App Store'da bulunmayan ve/veya kısıtlamalar dolayısıyla bulunamayan uygulamaları, eklentileri ve temaları yükleyebilir. Bu uygulamalar dünya çapında herkes tarafından geliştirilebilmekte olup, kullanım sonucu olabilecek sorunlardan Apple sorumlu değildir.

Jailbreak işlemi yapılmış cihazlar yapılan eklemeler haricinde de iCloud, App Store, Apple Music gibi Apple servislerini kullanabilmekte ve telefon görüşmelerini yapmak gibi diğer normal faaliyetlerine devam edebilmektedir.

Jailbreak yöntemlerinin bazıları, üçüncü parti yazılımları, temaları ve eklentileri aramaya ve yüklemeye yarayan bir APT istemcisini de (genellikle Cydia) otomatik olarak yükler.² Cydia'da mevcut olan yazılımlar Apple uygulama standartlarına uymak zorunda değildir, dolayısıyla çoğu indirilebilir içerik arayüzde, uygulamalarda hatta işletim sisteminin kendisinde değişiklikler yapmayı sağlayan eklenti ve özelleştirmelerdir.³ Kullanıcılar bu programları cihaz arayüzünü kişiselleştirmek⁴, cihaza istediği özellikleri eklemek ve sıkıntıları gidermek⁵, dosya sistemi erişimi ve komut satırı araçları sayesinde yazılım geliştirme işlerini kolaylaştırmak için yükleyebilmektedir.⁶⁷

Jailbreak türleri⁸

Jailbreak işlemi için üçüncü partiler tarafından geliştirilen araçlar vardır. Aracına göre yöntem değişebilse de çoğu Jailbreak aracı bir bilgisayarın desteğine ihtiyaç duyar. Jailbreak araçlarına günümüzden örnekler unc0ver⁹, checkra1n¹⁰ ve Chimera¹¹'dır.

Jailbreak yöntemleri, yaptığı işlemin etkilerine göre dört farklı tipte sınıflandırılabilir. Dört işlem de temelinde aynı işi (cihaz modifikasyonlarına erişim sağlama ve kısıtlamaları kaldırmayı) yapsa da olası etkilerinden ötürü ayrılır.

Tethered (bağımlı)

Bağımlı Jailbreak yöntemi ve araçları, cihazın kısıtlamalarını sadece bir başlatımlık (boot) kaldırır. Cihazın kapatılması, çökmesi veya şarjının bitmesi durumunda cihazı başlatabilmek ve kısıtlamaları kaldırabilmek için yöntem yeniden uygulanmalıdır. Cihazın açılması için bile bilgisayara bağımlı olması bu yöntemi kimisi için sıkıntılı kılmaktadır.

Semi-tethered (yarı bağımlı)

Yarı bağımlı Jailbreak yöntemi ve araçları da bağımlı Jailbreak yöntemi gibi cihaz kısıtlamalarını sadece bir başlatımlık kaldırır. Bağımlı Jailbreak yönteminden farkı ise yeniden başlatılması durumunda sadece cihazın yeniden kısıtlanmasıdır. Cihaz bir bilgisayara ihtiyaç duymadan açılabilir, fakat kısıtlamaların yeniden kaldırılması için bilgisayar ile yeniden Jailbreak yapılması gerekmektedir. "checkra1n¹²" aracı bu Jailbreak yöntemini uygulayan araçlara örnektir.

Untethered (bağımsız)

Bağımsız Jailbreak yöntemi cihazın kısıtlamalarının tamamen kaldırılmasını sağlar. Cihaz yeniden başladığında da herhangi bir işlem yapmaya gerek duymadan, kısıtlamalar kaldırılmış bir şekilde kullanılabilir. Yöntemin ilk uygulanması için bir bilgisayar gerekse de cihaz her yeniden başladığında tekrar uygulanması gerekmez. Bazı yöntemler bilgisayara dahi ihtiyaç duymadan, tüm işlemi cihaz üzerinden halledebilir.

Semi-untethered (yarı bağımsız)

Yarı bağımsız Jailbreak yöntemi ve araçları, cihazın kısıtlamalarını bağımlı ve yarı bağımlı Jailbreak yöntemleri gibi yalnızca bir başlatımlık kaldırır. Bağımlı ve yarı bağımlı yöntemlerden farkı ise cihaza yeniden yetkilerin sağlanması bir bilgisayar olmadan, cihazın üzerinden yapılabilmesidir. Cihaz bir bilgisayara ihtiyaç duymadan açılabilir ve kısıtlamaların yeniden kaldırılması cihaz üzerinden yapılabilir. "unc0ver¹³" ve "Chimera¹⁴" araçları bu Jailbreak yöntemini uygulayan araçlara örnektir.

Jailbreak tarihçesi

İlk Jailbreak araçları

Aygıt/İşletim Sistemi	Yayım tarihi	İlk jailbreak	Araç	Geliştirici
iPhone (orijinal)/iOS 1.0	29 Haziran 2007	10 Temmuz 2007¹⁵	(isimsiz)	iPhone Dev Team¹⁶
iPhone 3G/iOS 2.0	11 Temmuz 2008	20 Temmuz 2008¹⁷	PwnageTool	iPhone Dev Team
iOS 3.0	17 Mart 2009	19 Temmuz 2009¹⁸	PwnageTool	iPhone Dev Team
iPhone 3GS	19 Haziran 2009	3 Temmuz 2009¹⁹	purplera1n	George Hotz
iPad	30 Nisan 2010	3 Mayıs 2010²⁰	Spirit	comex
iOS 4.0	21 Haziran 2010	21-23 Haziran 2010²¹²²	PwnageTool	iPhone Dev Team
iPhone 4	24 Haziran 2010	1 Ağustos 2010²³	JailbreakMe 2.0	comex
iPad 2	11 Mart 2011	5 Temmuz 2011²⁴	JailbreakMe 3.0	comex
iOS 5.0	12 Ekim 2011	13 Ekim 2011²⁵	redsn0w	iPhone Dev Team
iPhone 4S	14 Ekim 2011	20 Ocak 2012²⁶²⁷	Absinthe	pod2g, Chronic Dev Team, iPhone Dev Team

Jailbreak araçlarının Son sürümleri

<table> <thead> <tr class="header"> <th>İsim</th> <th>Yayım Tarihi</th> <th colspan="3">Donanım</th> <th>Yazılım</th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td class="unsortable"><a href="iPad" title="wikilink">iPad</a></td> <td class="unsortable"><a href="iPhone" title="wikilink">iPhone</a></td> <td class="unsortable"><a href="iPod_Touch" title="wikilink">iPod Touch</a></td> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><a href="JailbreakMe" title="wikilink">JailbreakMe</a> 3.0<a href="#fn1" class="footnote-ref" id="fnref1" role="doc-noteref">1</a></td> <td>5, Temmuz 2011<a href="#fn2" class="footnote-ref" id="fnref2" role="doc-noteref">2</a></td> <td></td> <td><a href="#fn3" class="footnote-ref" id="fnref3" role="doc-noteref">3</a></td> <td><a href="iPod_Touch" title="wikilink">1</a><a href="#fn4" class="footnote-ref" id="fnref4" role="doc-noteref">4</a></td> <td>4.2.6 – 4.2.8 <a href="#fn5" class="footnote-ref" id="fnref5" role="doc-noteref">5</a></td> </tr> <tr class="odd"> <td>Seas0npass<a href="#fn6" class="footnote-ref" id="fnref6" role="doc-noteref">6</a></td> <td>18 Ekim 2011<a href="#fn7" class="footnote-ref" id="fnref7" role="doc-noteref">7</a></td> <td colspan="3" style="text-align:center">2nd generation <a href="Apple_TV" title="wikilink">Apple TV</a><a href="#fn8" class="footnote-ref" id="fnref8" role="doc-noteref">8</a></td> <td>4.3 – 5.3 <a href="#fn9" class="footnote-ref" id="fnref9" role="doc-noteref">9</a></td> </tr> <tr class="even"> <td><a href="redsn0w" title="wikilink">redsn0w</a> 0.9.15 beta 3<a href="#fn10" class="footnote-ref" id="fnref10" role="doc-noteref">10</a><a href="#fn11" class="footnote-ref" id="fnref11" role="doc-noteref">11</a></td> <td>1 Kasım 2012</td> <td><a href="iPad_1" title="wikilink">1</a><a href="#fn12" class="footnote-ref" id="fnref12" role="doc-noteref">12</a><a href="#fn13" class="footnote-ref" id="fnref13" role="doc-noteref">13</a><a href="#fn14" class="footnote-ref" id="fnref14" role="doc-noteref">14</a></td> <td></td> <td><a href="iPod_Touch" title="wikilink">1</a></td> <td>4.1 – 6.1.6</td> </tr> <tr class="odd"> <td><a href="Absinthe_(software)" title="wikilink">Absinthe</a> 2.0.4</td> <td>30 Mayıs 2012</td> <td>{{Düz liste| <ul> <li><a href="iPad_1" title="wikilink">1</a></li> <li><a href="iPad_2" title="wikilink">2</a></li> <li><a href="iPad_3" title="wikilink">3</a></li> </ul></td> <td>{{Düz liste| <ul> <li><a href="iPhone_3GS" title="wikilink">3GS</a></li> <li><a href="iPhone_4" title="wikilink">4</a></li> <li><a href="iPhone_4S" title="wikilink">4S</a></li> </ul></td> <td><a href="iPod_Touch" title="wikilink">1</a></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><a href="evasi0n" title="wikilink">evasi0n</a></td> <td>4 Şubat 2013</td> <td></td> <td></td> <td></td> <td>6.0 – 6.1.2<a href="#fn15" class="footnote-ref" id="fnref15" role="doc-noteref">15</a></td> </tr> <tr class="odd"> <td><a href="evasi0n" title="wikilink">evasi0n</a>7</td> <td>22 Aralık 2013</td> <td></td> <td></td> <td><a href="iPod_Touch_(5th_generation)" title="wikilink">5</a></td> <td>7.0 – 7.0.6<a href="#fn16" class="footnote-ref" id="fnref16" role="doc-noteref">16</a></td> </tr> <tr class="even"> <td>p0sixspwn</td> <td>30 Aralık 2014</td> <td></td> <td></td> <td></td> <td>6.1.3 – 6.1.6</td> </tr> <tr class="odd"> <td><a href="Pangu_Team" title="wikilink">Pangu</a></td> <td>23 Haziran 2014 <a href="#fn17" class="footnote-ref" id="fnref17" role="doc-noteref">17</a></td> <td></td> <td></td> <td><a href="iPod_Touch_(5th_generation)" title="wikilink">5</a><a href="#fn18" class="footnote-ref" id="fnref18" role="doc-noteref">18</a></td> <td>7.1 – 7.1.2</td> </tr> <tr class="even"> <td><a href="Pangu_Team" title="wikilink">Pangu8</a></td> <td>22 Ekim 2014</td> <td></td> <td></td> <td><a href="iPod_Touch_(5th_generation)" title="wikilink">5</a></td> <td>8.0 – 8.1</td> </tr> <tr class="odd"> <td><a href="http://www.taig.com/en/">TaiG</a> </td> <td>29 Kasım 2014</td> <td></td> <td></td> <td></td> <td>8.0 – 8.4</td> </tr> <tr class="even"> <td><a href="https://web.archive.org/web/20150808054120/http://pro.25pp.com/ppghost_mac">PPJailbreak</a></td> <td>18 Ocak 2015</td> <td></td> <td></td> <td></td> <td>8.0 – 8.4</td> </tr> <tr class="odd"> <td><a href="Pangu_Team" title="wikilink">Pangu9</a></td> <td>14 Ekim 2015</td> <td></td> <td></td> <td></td> <td>9.0 – 9.1</td> </tr> <tr class="even"> <td><a href="Pangu_Team" title="wikilink">Pangu9</a></td> <td>23 Mart 2016</td> <td colspan="3" style="text-align:center">4th generation <a href="Apple_TV" title="wikilink">Apple TV</a></td> <td>9.0 – 9.0.1</td> </tr> <tr class="odd"> <td><a href="https://web.archive.org/web/20160808032222/http://jailbreak.25pp.com/ppjailbreak/?from=25pp_00119">PPJailbreak</a></td> <td>24 Temmuz 2016</td> <td></td> <td></td> <td></td> <td>9.2 – 9.3.3</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> </tbody> </table> <section id="footnotes" class="footnotes footnotes-end-of-document" role="doc-endnotes"> <hr /> <ol> <li id="fn1"><a href="#fnref1" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn2"></li> <li id="fn3"></li> <li id="fn4"></li> <li id="fn5"></li> <li id="fn6"><a href="#fnref6" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn7"></li> <li id="fn8"></li> <li id="fn9"></li> <li id="fn10"><a href="#fnref10" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn11"><a href="#fnref11" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn12"></li> <li id="fn13"><a href="#fnref13" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn14"><a href="#fnref14" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn15"><a href="#fnref15" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn16"></li> <li id="fn17"><a href="#fnref17" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn18"></li> </ol> </section>